Dlaczego warto zrozumieć codzienną siłę w nogach?
Ścięgno Achillesa — inaczej ścięgno piętowe — to niezwykle mocna struktura w organizmie człowieka, kluczowa dla zachowania pełnej sprawności kończyn dolnych i wydajnej biomechaniki podczas codziennego poruszania się. Łączy mięśnie łydki (mięsień brzuchaty łydki i mięsień płaszczkowaty), przekładając siłę generowaną w tylnej części goleni na ruchy stopy w stawie skokowym. Wbrew swojej wytrzymałości, ścięgno Achillesa podlega napięciu, przeciążeniom i różnym urazom — dlatego warto poznać jego budowę, funkcje i najczęstsze zagrożenia.
Budowa ścięgna achillesa: struktura, włókien kolagenowych i przyczepy mięśniowe
Budowa ścięgna Achillesa opiera się na zwartej strukturze z pęczków włókien kolagenowych — to one gwarantują jego olbrzymią wydajność biomechaniczną. Rozpoczyna się mniej więcej w połowie łydki, gdzie łączą się włókna mięśnia brzuchatego i mięśnia płaszczkowatego, tworząc zwartą taśmę skierowaną ku dołowi. Na wysokości nad stawem skokowym ścięgno przyczepia się do kości piętowej (guz piętowy), utrzymując wytrzymałość przy obciążeniu nawet do 7‑krotności masy ciała podczas biegania .
W jego budowie wyróżniamy: płaską, szeroką część początkową tuż za głowami mięśnia brzuchatego; dalej zwężające się segmenty tworzące zwartą warstwę powyżej kości piętowej. Cała ta struktura obejmuje różną powierzchnię oraz różne linie sił, co ma znaczenie diagnostyczne, gdy dochodzi do uszkodzenia ścięgna Achillesa. Ścięgno znajduje się w tylnej powierzchni goleni, 2‑3 cm nad kością piętową, co czyni je jednym z najsłabszych punktów w dolnej części nogi — mimo swej wytrzymałości mechanicznej.
Funkcje ścięgna achillesa: dlaczego niezbędne w ruchu i staniu
Podstawową funkcją ścięgna Achillesa jest przenoszenie siły generowanej przez mięśnie łydki na stopę. Dzięki niemu możliwe jest zgięcie podeszwowe (stawanie na palcach) oraz odpowiednie napięcie ścięgna w okresie dynamicznego ruchu, np. podczas biegania, skakania czy odbicia w piłkę nożną. Aż 93 % siły tych mięśni przechodzącej przez strukturę stawu skokowego trafia właśnie tutaj.
Ścięgno Achillesa umożliwia także kontrolę zgięcia grzbietowego stopy — przeciwdziała nagłych ruchom w przeciwnym kierunku. W codziennym ruchu, np. podczas pozycji stojącej, amortyzuje momenty przenoszone przez nogę i chroni tylnej powierzchni goleni przed nadmiernym przeciążeniem. Ta wszechstronność decyduje, że urazy ścięgna Achillesa takie jak zerwanie ścięgna, mogą zaburzyć funkcjonowanie całej kończyny.
Najczęstsze urazy stawu skokowego – skręcenie a struktury ścięgna
Wśród urazów stawu skokowego skręcenie kostki naprawdę jest powszechne. Objawia się bólem, obrzękiem okolicy kostki bocznej, krwiakiem i ograniczonym zgięciem stopy — zarówno czynnym, jak i biernym. Pacjenci często słyszą charakterystyczny trzask lub uczucie chrzęstu przy źle wykonanym kroku. Takie urazy związane ze skręceniem obejmują różną powierzchnię stawu i nie zawsze dotyczą samego ścięgna Achillesa, choć obrzęk okolicy pięty może wskazywać na wtórne uszkodzenie ścięgien tylnej części łydki .
Skręcenie może współistnieć z napięciem ścięgna achillesa, a wcześniejsze urazy lub przykurcz ścięgna predysponują do poważniejszego uszkodzenia przy następnym urazie. W diagnostyce ważne jest badanie fizykalne wraz z kontrolą USG, by odróżnić zwykłe stłuczenie od uszkodzenia ścięgien lub całkowitego zerwania. Więcej na temat skręcenia stawu skokowego można przeczytać w artykule na stronie: https://cmgamma.pl/baza-wiedzy/skrecenie-stawu-skokowego/.
Zerwanie i naderwanie – objawy całkowitego zerwania ścięgna Achillesa
Zerwanie ścięgna Achillesa, w tym całkowite zerwanie ścięgna achillesa, to najpoważniejszy uraz tej struktury — zwykle dotyka osoby z wcześniejszymi urazami, przykurczem ścięgna lub przewlekłym zapaleniem. Przyczynami są intensywny wysiłek (np. bieganie, piłka nożna, skoki), a także siedzący tryb życia, który osłabia elastyczność poprzez przykurcze mięśni łydki .
Typowe objawy: nagły ból w okolicy ścięgna Achillesa, uczucie uderzenia czy trzasku, szybko narastający obrzęk, zasinienie i brak możliwości stawania na palcach. To najczęściej powiązane urazy stawu skokowego — gdy kolejne kroki są niemożliwe bez znacznego dyskomfortu. Diagnostyka podstawowa polega na testach klinicznych (np. test Thompsona), a USG pozwala ocenić stopień zerwania, odległość retrakcji końców ścięgna i ewentualne uszkodzenie włókien kolagenowych.
Zakres urazów: naderwanie, częściowe uszkodzenie, zerwanie
Nie każdy uraz ścięgna to całkowite zerwanie. Naderwanie ścięgna Achillesa oznacza, że uległa uszkodzeniu część włókien, ale ciągłość struktury pozostaje zachowana. Objawy mogą być subtelniejsze: ból przy ruchu stopy, obrzęk okolicy pięty, delikatne ograniczenie zgięcia grzbietowego, wybiórcze napięcie w miejscu urazu. W takiej sytuacji kontrola USG pozwala wykryć ciemniejsze obszary, obrzęk i osłabienie linii włókien kolagenowych.
USG w diagnostyce ścięgna Achillesa umożliwia wizualizację zmian w strukturze, ocenę grubości ścięgna, obrzęku oraz stanu kaletek . Jest to szybkie i dostępne badanie w miejscu urazu. MRI wykorzystuje się rzadziej, ale bywa niezbędne do pełnej oceny zmian degeneracyjnych lub konfliktów Haglunda przy kości piętowej .
Różnice między urazami ścięgna a skręceniem stawu skokowego
Choć urazy ścięgna Achillesa często występują razem ze skręceniem stawu skokowego, mają inne charakterystyczne cechy. Skręcenie obejmuje więzadła boczne i stawowe — typowo towarzyszy mu obrzęk kostki, trudność przy zgięciu stopy, ból w spoczynku oraz przy ruchu. Tymczasem uszkodzenie ścięgna piętowego (Achillesa) objawia się bólem skupionym w tylnej powierzchni goleni lub okolicy pięty, silnym ograniczeniem możliwości wspięcia, charakterystycznym trzaskiem lub uczuciem „urwania” przy ruchu. Diagnostyka różnicowa polega na zwracaniu uwagi na miejsce urazu, rodzaj bólu, obecność napięcia ścięgna achillesa i wyniki badania USG.
Czynniki ryzyka i najczęstsze przyczyny urazów
Ryzyko urazu zwiększa:
- Siedzący tryb życia prowadzący do przykurczu ścięgna Achillesa i osłabienia mięśni łydki.
- Niewłaściwe obuwie, które zmienia biomechanikę stopy i stawu skokowego.
- Intensywny wyczynowy sport, zwłaszcza bieganie lub piłka nożna, które prowadzą do szybkich zmian kierunku i przeciążeń.
- Wiek, choroby ogólnoustrojowe lub stan zapalny, osłabiające strukturę włókien kolagenowych. W razie stanu zapalnego ścięgna achillesa, uszkodzenie może wystąpić nawet przy umiarkowanym wysiłku.
Każdego pacjenta należy oceniać indywidualnie — wcześniejsze urazy, obecność przykurczów, nadmierne napięcie ścięgna wpływają na ryzyko kolejnych kontuzji. Rozpoznanie urazu wymaga wszechstronnego podejścia diagnostycznego, biorąc pod uwagę anatomię człowieka, objawy, stopień uszkodzenia i sytuację funkcjonalną nogi.
Diagnostyka obrazowa i rola fizjoterapii w profilaktyce
Pierwszym etapem jest dokładny wywiad i ocena kliniczna, sprawdzająca ruch stopy, napięcie mięśni łydki, zakres zgięcia grzbietowego, czy są objawy bólowe, obrzęk, zasinienie. Następnie badanie USG – pozwala skontrolować strukturę ścięgna, miejsca mikrouszkodzeń czy retrakcję po zerwaniu. W razie wątpliwości uzupełnieniem jest rezonans magnetyczny.
Fizjoterapia nie służy leczeniu stricte, ale odgrywa kluczową rolę w praktycznej fizjoterapii profilaktycznej — stretching mięśnia brzuchatego, ćwiczenia na elastyczność tylnej części łydki, mobilizacje stawu skokowego i kontrola napięcia ścięgna Achillesa. Działania te pomagają w unikaniu przyszłych urazów i przykurczów. Więcej na temat diagnostyki obrazowej i rehabilitacji można przeczytać na portalu blogowym: Zdrowie-rodziny.pl.
Jeśli jesteś zainteresowany diagnostyką narządu ruchu w placówce medycznej w Warszawie możesz zapisać się na wizytę do jednego z dwóch centrów medycznych prowadzonych przez CM Gamma:
CM Gamma Warszawa Żoliborz:
Adres: ul. Broniewskiego 3,
01-785 Warszawa
Telefon: +48 22 273 90 00
E-mail: kontakt@cmgamma.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek – niedziela,
godz. 8:00 – 20:00
CM Gamma Warszawa Mokotów:
Adres: ul. Bobrowiecka 8,
00-728 Warszawa
Telefon: +48 22 273 90 00
E-mail: kontakt@cmgamma.pl
Godziny otwarcia: poniedziałek – piątek,
godz. 8:00 – 20:00
Podsumowanie i najważniejsze wnioski
Ścięgno Achillesa to potężna, ale wrażliwa struktura — największe i najmocniejsze ścięgno w ciele człowieka, która łączy mięśnie łydki z kością piętową. Odpowiada za ruch stopy, zgięcia podeszwowe i grzbietowe oraz amortyzację obciążeń. Mimo swojej wytrzymałości, częste urazy — od zapalenia po zerwanie — mogą znacznie ograniczyć mobilność i pełną sprawność.
Kluczowa jest umiejętna diagnostyka: współpraca z lekarzem i fizjoterapeutą, badanie USG, ocena objawów (ból, obrzęk, trzask, niemożność wspięcia), a także analiza czynników ryzyka jak wcześniejsze urazy czy niewłaściwe obuwie. Wczesne rozpoznanie i profilaktyka pomagają przywrócić normalny ruch w stawie skokowym każdego pacjenta indywidualnie.
FAQ – najczęściej zadawane pytania
Czy każdy ból ścięgna Achillesa oznacza zapalenie ścięgna achillesa?
Nie – ból w tylnej części łydki lub okolicy pięty może pochodzić zarówno z przeciążenia mięśni, jak i mikrouszkodzeń włókien kolagenowych. Zapalenie to przewlekły proces; warto skonsultować się i wykonać USG w celu różnicowania.
Jak rozróżnić skręcenie kostki od urazu ścięgna Achillesa?
W skręceniu przeważają objawy w bocznej stronie stawu skokowego: obrzęk, bóle przy zgięciach stopy, niestabilność. Uszkodzenie ścięgna Achillesa objawia się głównie bólem nad piętą, trudnością w stawaniu na palce i charakterystycznym trzaskiem. Diagnostycznie ważne są testy funkcji i badanie usg.
Czy uszkodzenie włókien kolagenowych w ścięgnie zawsze wymaga operacji?
Nie. Częściowe uszkodzenie włókien można często wykryć za pomocą badaniu usg i nie zawsze wymaga leczenia operacyjnego. Kluczowe są wysoka jakość diagnostyki i indywidualne oceny każdego urazu, by właściwie dobrać sposób postępowania.